Προς Επικούρειαν. Περί σάτιρας, Αριστοφάνη, και μηδενιστικών ιδεολογημάτων.

Η χωρίς όρια σάτιρα, την οποία ευαγγελίζεσθε, δηλαδή η διακωμώδηση των πάντων, όχι μόνον του κακού και του άσχημου, αλλά και του καλού και του αγαθού, απεκδύει την σάτιρα από το παιδαγωγικό της στοιχείο (βλ. το «Προς Επικούρειαν» άρθρο μου), την υποβιβάζει στο επίπεδο ενός κοινού αστείου, ενός καλαμπουριού, ενός ανέκδοτου. Ακόμη χειρότερα. Την οδηγεί στην άρνηση των πάντων, στον μηδενισμό. Και ο μηδενισμός δεν είναι μη θέση. Είναι θέση. Η οποία υπηρετεί και εξυπηρετεί την κάθε κυρίαρχη ιδεολογία. Για να γίνω πιο κατανοητός θα φέρω ένα τυχαίο παράδειγμα. Το Μολών Λαβέ π.χ. Τί μηνύματα στέλνει το Μολών Λαβέ; Μηνύματα αυταπάρνησης, αυτοθυσίας, ηρωϊσμού, μηνύματα αντίστασης στην τυραννία, μηνύματα υπεράσπισης μέχρις εσχάτων των ιδανικών της ελευθερίας, της δημοκρατίας, του ορθού λόγου, μήνυμα όπως να μαχόμαστε και να πέφτουμε όρθιοι γι’ αυτά που πιστεύουμε σαν σωστά, ακόμη κι όταν είμαστε πολύ λίγοι, ακόμη κι όταν είμαστε ένας. Εάν διακωμωδήσουμε με οποιονδήποτε τρόπο αυτά τα μηνύματα τότε τα ακυρώνουμε (εκτός εάν βρίσκουμε αστείο και χιουμοριστικό εμείς να κάνουμε καλαμπούρια και να γελάμε για κάποιους που έδωσαν την ζωή τους για ιδανικά) και στέλνουμε τα ακριβώς αντίθετα μηνύματα: της υποταγής και του ατομικισμού. Βούτυρο δηλαδή στο ψωμί των εξουσιαστών. Η κοινωνία χρειάζεται οράματα, ιδανικά, πρότυπα. Αλλοιώς είναι σαν ένα καράβι χωρίς πυξίδα, χωρίς τιμόνι, χωρίς καπετάνιο, χωρίς κουπιά, έρμαιο των κυμάτων (δηλαδή των διάφορων επιτήδειων) που το πηγαίνουν όπου θέλουν αυτοί. Τσιμπήσατε το τυράκι της «προοδευτικότητας» και δεν είδατε την φάκα. Γίνατε οι φορείς μιας ιδεολογίας, την οποία επιδέξια σας πλάσσαραν τα τσιράκια των χειραγωγών των μαζών, μιας ιδεολογίας η οποία οδηγεί στην πλήρη αποϊδεολογικοποίηση, στην ισοπέδωση των πάντων, στην διάλυση του κοινωνικού ιστού, ώστε αυτοί να μπορέσουν να κάνουν την δουλίτσα τους: να ελέγξουν την κοινωνία και να την πάνε εκεί όπου οι ίδιοι έχουν βάλει σαν στόχο.

          Οράματα, ιδανικά, πρότυπα. Και ας μυρίζουν αυτά ναφθαλίνη. Μην ξεχνάτε ότι η ναφθαλίνη είναι ευεργετική: προστατεύει τα ρούχα μας από τον σκώρο.

          Όσο για τον Αριστοφάνη παραθέτω ένα μικρό απόσπασμα από το βιβλίο του Γιάννη Κορδάτου «Η Αρχαία Τραγωδία και Κωμωδία», εκδ. Μπουκουμάνη, Ε΄ έκδοση, 1974, σ. 258-259: «… Κύριος στόχος του στάθηκε το δημοκρατικό πολίτευμα και οι θεσμοί του, που σήκωσαν απερίγραπτες βρισιές και κοροϊδίες, χλευασμούς και κακογλωσσιές. Όπως και οι άλλοι, έτσι κι αυτός ανήκε στην ολιγαρχική παράταξη και στάθηκε όχι μόνο εχθρός του Περικλή, αλλά και φίλος των Σπαρτιατών στη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου. Αυτός είναι ο λόγος που έκανε το φιλειρηνιστή και προπαγάνδιζε στους Αθηναίους με τρόπο, βέβαια, την ηττοπάθεια…». Δηλαδή ο πράγματι ικανώτατος κωμωδιογράφος Αριστοφάνης, ο τόσο προβεβλημένος από την σημερινή κυρίαρχη ιδεολογία, όπως ο περίπου πατριάρχης της φιλοσοφίας Πλάτωνας, την ίδια ώρα που στην καλύτερη περίπτωση αγνοούνται ένας Επίκουρος ή ένας Ηράκλειτος, ήταν εχθρός του δημοκρατικού πολιτεύματος, ένας ολιγαρχικός, ένας φίλος των εχθρών της πατρίδας του, ένας δήθεν φιλειρηνιστής και ολίγον πεμπτοφαλαγγίτης. Κατά τα άλλα βέβαια η σάτιρά του ήταν καθολική και όχι μεθοδικά στοχευμένη. Αλήθεια πόσο αφελής μπορεί να είναι κανείς για να πιστεύει τέτοια πράγματα; Πόση άγνοια του κοινωνικού και ιστορικού γίγνεσθαι μπορεί να έχει για να καταπίνει αμάσητα τα όσα του σερβίρει το σύστημα;