Πρωτογενές πλεόνασμα: ένα ακόμη παραμύθι.

Success story συνέχεια. Μετά τις αλλεπάλληλες επιτυχίες μας προέκυψε και πρωτογενές πλεόνασμα. Το οποίο ο πρωθυπουργός της γαλαζοπράσινης συγκυβέρνησης περιχαρής διατυμπανίζει ότι θα το μοιράσει προκειμένου να αποκαταστήσει τις, όπως λέει, αδικίες από την εφαρμογή της μνημονιακής πολιτικής. Αφήνουμε ασχολίαστα τα περί «αδικιών», αφήνουμε ασχολίαστο το ότι του χρειάζονται τουλάχιστον τρεις ζωές για να ξεπλυθεί από τις αμαρτίες της πιο βάρβαρης και της πιο άγριας αντιλαϊκής πολιτικής που γνώρισε ο τόπος τα τελευταία 50 χρόνια, και εστιαζόμαστε σ’ αυτό το πρωτογενές πλεόνασμα. Τι είναι, λοιπόν, το πρωτογενές πλεόνασμα; Οι περισσότεροι από εμάς, συμπεριλαμβανομένου του γράφοντος, δεν σκαμπάζουμε και πολλά πράγματα από τα θέματα της οικονομίας. Δικαιολογημένα, λοιπόν, έχουμε άγνοια ή έστω μία θολή εικόνα για το τι είναι, τέλος πάντων, αυτό το πρωτογενές πλεόνασμα. Στο τελευταίο τεύχος του πολύ καλού περιοδικού ΟΥΤΟΠΙΑ (τεύχος 107, Μάϊος – Ιούνιος 2014, εκδόσεις Τόπος, με εκδότη το ιερό τέρας της ελληνικής διανόησης και επιστήμης Ευτύχιο Μπιτσάκη) δημοσιεύεται άρθρο του οικονομολόγου Γιώργου Σταμάτη, το οποίο αναφέρεται στο συγκεκριμένο θέμα. Αναδημοσιεύουμε το μεγαλύτερο μέρος του άρθρου, έτσι ώστε να γνωρίζουμε και να μην μας πουλάνε φύκια για μεταξωτές κορδέλες.

Βούλιαξε στο πρωτογενές πλεόνασμα!

(Πηγή εικόνας:www.ramnousia.com) 

    «… Και ερχόμαστε, τέλος, και σ' εκείνο το διαβόητο «πρωτογενές πλεόνασμα». Ο πρωθυπουργός δήλωσε επανειλημμένα ότι θα μοιράσει εν είδει κοινωνικού μερίσματος το 70% του πρωτογενούς πλεονάσματος του έτους 2013 σε θύματα της οικονομικής του πολιτικής.

Το τρίτο Μνημόνιο επιβάλλει στην ελληνική κυβέρνηση να επιτυγχάνει κά­θε έτος μέχρι το 2016 ένα ορισμένο πρωτογενές πλεόνασμα. Επίσης προβλέπει ότι, αν σε ένα έτος η κυβέρνηση επιτύχει ένα πρωτογενές πλεόνασμα μεγαλύ­τερο του επιβεβλημένου, τότε μπορεί το επόμενο έτος να δαπανήσει ποσό ίσο μέχρι το 70% της διαφοράς μεταξύ του επιτευχθέντος και του επιβεβλημένου πρωτογενούς πλεονάσματος πέραν των άλλως επιτρεπομένων από το Μνημό­νιο δαπανών. Για το έτος 2013 το επιβεβλημένο πρωτογενές πλεόνασμα είναι, σύμφωνα με το Μνημόνιο, «τουλάχιστον» ίσο με μηδέν. Συνεπώς, σύμφωνα με το Μνημόνιο και αν αγνοήσουμε αυτό το παραπάνω «τουλάχιστον», η κυβέρ­νηση δύναται να δαπανήσει το 2014 πέραν των άλλως από το Μνημόνιο επι­τρεπομένων δαπανών και ποσό ίσο μέχρι το 70% της προαναφερθείσας μεταξύ επιτευχθέντος και του ίσου με μηδέν επιβεβλημένου πρωτογενούς πλεονάσμα­τος για το έτος 2013.

Η αξιωματική αντιπολίτευση αμφισβητεί το ύψος του πρωτογενούς πλεονά­σματος που δίνει κατά καιρούς στη δημοσιότητα η κυβέρνηση, αντιτείνει στον ισχυρισμό της κυβέρνησης ότι το 2013 θα έχουμε πρωτογενές πλεόνασμα, πως ναι μεν θα έχουμε πρωτογενές πλεόνασμα το 2013, αλλά αυτό θα είναι αποτέλε­σμα περικοπών στους μισθούς, στις συντάξεις και στις κοινωνικές δαπάνες του Δημοσίου και όχι αποτέλεσμα οικονομικής ανάπτυξης και, τέλος, δηλώνει ότι, όταν ανέλθει στην εξουσία, θα επιδιώξει να αυξήσει το πρωτογενές πλεόνασμα. Τι είναι όμως αυτό το πρωτογενές πλεόνασμα; Πριν απαντήσουμε, σε αυτό το ερώτημα, θεωρούμε, αναγκαίο να εκθέσουμε ορισμένα πράγματα για τα έσοδα και τις δαπάνες του Δημοσίου.

Οι δαπάνες του Δημοσίου αποτελούνται από τις δαπάνες του Δημοσίου για μισθούς, για αγαθά και υπηρεσίες και για πληρωμή τόκων. Τα έσοδα του Δημο­σίου αποτελούνται από τα έσοδα του από φόρους, δασμούς, τέλη και κέρδη από τις δημόσιες επιχειρήσεις, δηλαδή από τα λεγόμενα τακτικά έσοδα του, και από τα έσοδα από καθαρό δανεισμό. Δημοσιο-οικονομικό έλλειμμα ονομάζουμε την αρνητική διαφορά μεταξύ των τακτικών εσόδων και των συνολικών δαπανών, δηλαδή των δαπανών για μισθούς, αγαθά και υπηρεσίες και για πληρωμές τόκων του Δημοσίου και δημοσιονομικό πλεόνασμα την θετική διαφορά μεταξύ των παραπάνω δύο μεγεθών. Προφανώς το δημοσιονομικό έλλειμμα είναι ίσο με τον καθαρό δανεισμό. Και τι ονομάζεται πρωτογενές πλεόνασμα; Ονομάζεται η θετική διαφορά μεταξύ των τακτικών εσόδων και των δαπανών του Δημοσίου για μισθούς και για αγαθά και υπηρεσίες – όχι και για πληρωμή τόκων. Θα δώσουμε τρία αριθμητικά παραδείγματα για να γίνει παραστατικό το πράγμα.

Έστω ότι σε μία ορισμένη παρελθούσα περίοδο έχουμε τον εξής ισολογισμό:

Έσοδα		Δαπάνες
1. Τακτικά έσοδα (φόροι, κ.λπ.) .. 2. Καθαρός δανεισμός ………….	90 ΧΜ* 10 ΧΜ	1. Μισθοί, αγαθά, υπηρεσίες ….. 2. Τόκοι ………………………….	88 ΧΜ 12 ΧΜ
ΣΥΝΟΛΟ ………………………..	100 ΧΜ	ΣΥΝΟΛΟ …………………………..	100 ΧΜ

Εδώ έχουμε πρωτογενές πλεόνασμα ίσο με 90 ΧΜ - 88 ΧΜ = 2 ΧΜ. Το ύψος του πρωτογενούς πλεονάσματος προκύπτει επίσης ως διαφορά μεταξύ πληρωμών για τόκους και καθαρού δανεισμού, δηλαδή εδώ ως 12 ΧΜ - 10 ΧΜ = 2 ΧΜ. Ας δούμε και το ακόλουθο παράδειγμα:

Έσοδα		Δαπάνες
1. Τακτικά έσοδα (φόροι, κ.λπ.) .. 2. Καθαρός δανεισμός ………….	90 ΧΜ* 10 ΧΜ	1. Μισθοί, αγαθά, υπηρεσίες ….. 2. Τόκοι ………………………….	90 ΧΜ 10 ΧΜ
ΣΥΝΟΛΟ ………………………..	100 ΧΜ	ΣΥΝΟΛΟ …………………………..	100 ΧΜ

Εδώ προφανώς το πρωτογενές πλεόνασμα είναι μηδενικό, δηλαδή δεν υπάρ­χει πρωτογενές πλεόνασμα.

Ας δούμε τέλος κι άλλο ένα παράδειγμα:

Έσοδα		Δαπάνες
1. Τακτικά έσοδα (φόροι, κ.λπ.) .. 2. Καθαρός δανεισμός ………….	90 ΧΜ* 10 ΧΜ	1. Μισθοί, αγαθά, υπηρεσίες ….. 2. Τόκοι ………………………….	92 ΧΜ 8 ΧΜ
ΣΥΝΟΛΟ ………………………..	100 ΧΜ	ΣΥΝΟΛΟ …………………………..	100 ΧΜ

Εδώ το πρωτογενές πλεόνασμα είναι αρνητικό και ίσο με -2 ΧΜ, δηλαδή έχουμε, ένα πρωτογενές έλλειμμα ίσο με 2 ΧΜ.

Ας δούμε τώρα τι είναι αυτό το πρωτογενές πλεόνασμα. Και στα τρία παρα­δείγματα έχουμε, ένα δημοσιονομικό έλλειμμα ίσο με τον καθαρό δανεισμό που είναι και στα τρία παραδείγματα ίσος με 10 ΧΜ. Επίσης, σε όλα τα παραδείγμα­τα το Δημόσιο πληρώνει τους τόκους με δανεικά. Στο πρώτο παράδειγμα εν μέ­ρει, στο δεύτερο και στο τρίτο εν όλω. Ας δούμε το πράγμα εγγύτερα. Στο πρώτο παράδειγμα το Δημόσιο έχει να πληρώσει τόκους ίσους με 12 ΧΜ. Απ' αυτές τις 12 ΧΜ, οι 10 ΧΜ προέρχονται από τον καθαρό δανεισμό και οι 2 ΧΜ από τα τα­κτικά έσοδα του Δημοσίου. Έτσι, λοιπόν, το πρωτογενές πλεόνασμα είναι  εκείνο το μέρος των πληρωμών για τόκους που προέρχεται όχι από τον καθαρό δανεισμό, αλλά από τα τακτικά έσοδα του Δημοσίου. Στο δεύτερο παράδειγμα, το ποσό για τις πληρωμές των τόπων προέρχονται αποκλειστικά και μόνο από τον καθαρό δανεισμό. Στο τρίτο παράδειγμα, to Δημόσιο δανείζεται όχι μόνο για να πληρώσει τους τόκους, που είναι ίσοι με 8 ΧΜ, αλλά και για να χρηματοδοτήσει με ποσό ίσο με 2 ΧΜ τις δαπάνες του για μισθούς, αγαθά και υπηρεσίες.

Μέχρις εδώ είδαμε το πράγμα από τη μεριά του Δημοσίου. Ας το δούμε τώρα και από τη μεριά των πιστωτών του. Τι κάνουν αυτοί και στα τρία παραδείγμα­τα; Δίνουν δάνειο στο Δημόσιο, για να μπορεί αυτό να τους πληρώνει τους τό­κους. Ας δούμε πώς έχει το πράγμα, αρχίζοντας από το τρίτο παράδειγμα. Εδώ οι πιστωτές δίνουν στο Δημόσιο δάνειο τέτοιου ύψους που με αυτό το δάνειο όχι μόνο τους τόκους μπορεί να πληρώσει, αλλά χρηματοδοτεί και ένα μέρος των δαπανών του για μισθούς, αγαθά και υπηρεσίες. Στο δεύτερο παράδειγμα, το δάνειο φθάνει ακριβώς για την πληρωμή των τόκων. Και στα δυο παραδείγμα­τα το Δημόσιο έχει ένα είδος πλεονάσματος. Δηλαδή, αφού πληρώσει ό,τι πλη­ρώνει για μισθούς, αγαθά και υπηρεσίες, του απομένει ένα πλεόνασμα, ώστε να μπορεί να πληρώσει και τους τόπους. Μόνο που αυτό το πλεόνασμα είναι ένα, ούτως ειπείν, δευτερογενές πλεόνασμα, διότι προέρχεται από δάνεια που του χο­ρηγούν οι πιστωτές του, στους οποίους έχει να πληρώσει τους τόκους που πλη­ρώνει. Οι πιστωτές, λοιπόν, είναι σαν να λένε: έχει, αφού πληρώσει πρώτα για μισθούς, αγαθά και υπηρεσίες, πλεόνασμα, για να μας πληρώσει τους τόκους που μας οφείλει, αλλά αυτό το πλεόνασμα του το δανείσαμε εμείς, είναι δευτε­ρογενές πλεόνασμα. Στο πρώτο παράδειγμα, οι πιστωτές δεν χρειάζεται να δα­νείσουν στο Δημόσιο όλο το ποσό που αυτό χρειάζεται για την πληρωμή των τό­κων ύψους 12 ΧΜ, αλλά ένα μόνο μέρος ίσο με 10 ΧΜ, το υπόλοιπο μέρος, ίσο με 2 ΧΜ, το πληρώνει το Δημόσιο από δικά του τακτικά έσοδα. Εδώ το Δημόσιο έχει, μετά την εκτέλεση των δαπανών για μισθούς, αγαθά και υπηρεσίες, πλεό­νασμα για να πληρώσει τους τόκους, αλλά ένα μέρος αυτού του πλεονάσματος, ίσο με 10 ΧΜ, προέρχεται από δανεισμό, είναι δηλαδή δευτερογενές πλεόνασμα και μόνο το υπόλοιπο, ίσο με 2 ΧΜ, προέρχεται από δικά του τακτικά έσοδα, αποτελεί δηλαδή πρωτογενές πλεόνασμα.

                             (Πηγή εικόνας:www.toxrima.gr) 

Τώρα πλέον γνωρίζουμε τι είναι το πρωτογενές πλεόνασμα. Είναι εκείνο το μέρος του ποσού που πληρώνει το Δημόσιο για τόκους, το οποίο προέρχεται όχι από δανεισμό αλλά από τα τακτικά έσοδα του Δημοσίου. Το ότι ένα μέρος του ποσού για πληρωμή των τόκων προέρχεται από δανεισμό, σημαίνει ότι έχουμε δημοσιο-οικονομικό έλλειμμα ίσο με αυτόν τον δανεισμό, εδώ συ­γκεκριμένα δημοσιονομικό έλλειμμα ίσο με 10 ΧΜ. Η ύπαρξη πρωτογενούς πλεονάσματος δεν σημαίνει, λοιπόν, ύπαρξη δημοσιονομικού πλεονάσματος, αλλά αντιθέτως ύπαρξη δημοσιο-οικονομικού ελλείμματος. Όταν δεν υπάρ­χει δημοσιο-οικονομικό έλλειμμα, αλλά ο λογαριασμός τακτικών εσόδων και δαπανών του Δημοσίου είναι ισοσκελισμένος ή πλεονασματικός, δεν υπάρχει πρωτογενές πλεόνασμα ή, ακριβέστερα, δεν δύναται να γίνει λόγος για πρω­τογενές πλεόνασμα - για τον απλούστατο λόγο ότι το Δημόσιο δεν έχει πλέον καθαρό δανεισμό.

Επαναλαμβάνουμε λοιπόν: Η ύπαρξη πρωτογενούς πλεονάσματος σημαί­νει αυτονοήτως ύπαρξη δημοσιονομικού ελλείμματος. Τούτου δεδομένου η δή­λωση του πρωθυπουργού ότι θα διανείμει εν είδει κοινωνικού μερίσματος σε αναξιοπαθούντες το 70% του πρωτογενούς πλεονάσματος συνιστά παπατζηδισμό και εξαπάτηση των θυμάτων της μνημονιακής οικονομικής πολιτικής. Δεν υπάρχει τίποτε προς διανομή, όταν έχουμε πρωτογενέα πλεόνασμα. Αντιθέτως, δανειζόμαστε για να μπορέσουμε να χρηματοδοτήσουμε ένα μέρος των συνο­λικών δημοσίων δαπανών, διότι το πρωτογενές πλεόνασμα προϋποθέτει πάντα την ύπαρξη δημοσιονομικού ελλείμματος. Και μόνο όταν υπάρχει δημοσιονομικό πλεόνασμα κι όχι απλώς πρωτογενές πλεόνασμα - μόνο τότε υπάρχει κάτι που μπορεί να διανεμηθεί. Αν αυτό το δημοσιονομικό πλεόνασμα δεν χρησιμοποιηθεί σε επόμενες περιόδους για την αποπληρωμή ισόποσου μέρους του δη­μοσίου χρέους, αλλά χρησιμοποιηθεί για να χρηματοδοτηθούν αυξήσεις μισθών και συντάξεων ή και κοινωνικών δαπανών του Δημοσίου, τότε μπορεί να πει κα­νείς ότι αυτό το δημοσιονομικό πλεόνασμα διανέμεται εν είδει κοινωνικού μερίσματος σε μισθωτούς και συνταξιούχους του Δημοσίου ή/και σε όσους ωφελού­νται από τις κοινωνικές δαπάνες του Δημοσίου.

Τελικά, η έννοια του πρωτογενούς πλεονάσματος ή ελλείμματος έχει νόημα και χρησιμότητα μόνο για τους πιστωτές, δηλαδή για τον τοκογλύφο του Δη­μοσίου και για κυβερνήσεις που ασκούν οικονομική πολιτική υπέρ των συμφερόντων του τοκογλύφου του Δημοσίου. Για αυτές τις κυβερνήσεις, επειδή τις βοηθά να παραπλανούν και να εξαπατούν τα θύματα της οικονομικής τους πολιτικής. Για τον τοκογλύφο του Δημοσίου, επειδή του δείχνει ποιο μέρος των τόκων που πληρώνει το θύμα του, δηλαδή το Δημόσιο, προέρχεται εν όλω από δάνεια που του χορηγεί αυτός ο ίδιος ή εν μέρει και από άλλα έσοδα του Δημοσίου.

Το πρωτογενές πλεόνασμα είναι πράγματι πλεόνασμα. Είναι το πλεόνασμα των τακτικών εσόδων του Δημοσίου πέραν των δαπανών του Δημοσίου για μισθούς, αγαθά και υπηρεσίες (όχι και για πληρωμές τόκων). Και είναι ελεύθερο προς διάθεση. Δεν δύναται όμως να διανεμηθεί σε μισθωτούς και συνταξιού­χους του Δημοσίου ή/και σε κοινωνικές δραστηριότητες του Δημοσίου, αλλά διατίθεται αναγκαστικά και αυτομάτως για την πληρωμή μέρους των τόκων του Δημοσίου. Έτσι η υπόσχεση ότι θα το μοιράσει κανείς εν είδει κοινωνικού με­ρίσματος στους μισθωτούς και συνταξιούχους του Δημοσίου ή/και στις κοινω­νικές λειτουργίες του Δημοσίου συνιστά θρασεία και αναιδή εξαπάτηση των μισθωτών και συνταξιούχων του Δημοσίου ή/και των ωφελουμένων από τις κοι­νωνικές λειτουργίες του Δημοσίου.

Είναι προφανές ότι η αξιωματική αντιπολίτευση με τις τοποθετήσεις της για το πρωτογενές πλεόνασμα συντηρεί δυστυχώς την προαναφερθείσα εξαπάτη­ση των θυμάτων της μνημονιακής οικονομικής πολιτικής από τον πρωθυπουργό και την κυβέρνησή του.

*ΧΜ = Χρηματικές μονάδες».

    Μούφα, παραμύθι, θρασεία εξαπάτηση, παπατζηλίκι, λοιπόν, τα περί πρωτογενούς πλεονάσματος. Ανερυθρίαστα ο πρωθυπουργός, ο οποίος αναδεικνύεται σε σύγχρονη θεία Λένα, υπόσχεται να μοιράσει χρήματα από το «πλεόνασμα», το οποίο αποδεικνύεται έλλειμμα, υπόσχεται δηλαδή να μοιράσει αέρα κοπανιστό. Βέβαια, ο δεύτερος κατοχικός πρωθυπουργός την δουλίτσα του κάνει. Τέτοια του λένε να λέει, τέτοια λέει. Τέτοια του λένε να κάνει τέτοια κάνει. Εκείνος ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, ο οποίος περιστοιχίζεται από πλήθος οικονομολόγων, δεν πήρε χαμπάρι τι είναι αυτό το πρωτογενές πλεόνασμα; Και υπόσχεται μάλιστα να το αυξήσει όταν γίνει ο ίδιος πρωθυπουργός. Προς μεγάλη τέρψη και ικανοποίηση των αρχιτοκογλύφων, των αρπακτικών όρνεων της λυκοφωλιάς που ακούει στο όνομα Ευρωπαϊκή Ένωση. Τώρα που το πράγμα βρώμισε, μαθεύτηκε δηλαδή τι είναι το πρωτογενές πλεόνασμα, μήπως έχεις να μας πεις τίποτε «σύντροφε» Αλέξη;