Σβάστικα: ένα πανάρχαιο σύμβολο.

Η σβάστικα (δεξιόστροφος αγκυλωτός σταυρός - σωβάστικα στην αριστερόστροφη του μορφή) είναι ένα σύμβολο μισητό σήμερα σ’ όλον τον κόσμο δεδομένου ότι έχει συνδεθεί με τους Ναζί και τα εγκλήματά τους. Όμως αυτό το σύμβολο κρύβει μία πανάρχαια ιστορία, η οποία χάνεται στα βάθη των αιώνων. Χρησιμοποιήθηκε από τόσους πολλούς αρχαίους αλλά και μεταγενέστερους λαούς ώστε χωρίς αμφιβολία μπορεί κανείς να το θεωρήσει ως παγκόσμιο σύμβολο. Εκτενέστατη χρήση του είχε γίνει στην αρχαία Ελλάδα. Αλλά και άλλοι λαοί το χρησιμοποίησαν: Ρωμαίοι, Πέρσες, Κινέζικοι πληθυσμοί, Χετταίοι, Κέλτες, αρχαίες Νορβηγικές φυλές, οι προχριστιανικοί πληθυσμοί της Φιλλανδίας, οι αρχαίοι Γερμανικοί λαοί, οι οποίοι το αποκαλούσαν Φύλφοτ και θεωρούσαν ότι συμβόλιζε το σφυρί του θεού Θώρ και ίσως και τον Ηλιακό Τροχό, Σλάβικες φυλές, οι οποίες το είχαν αφιερώσει στον θεό Σβαρόγ και το ονόμαζαν Κολοβράτ, Σκύθες, Σαρμάτες, οι κάτοικοι της Τροίας και της γύρω περιοχής, εύρημα του Σλήμαν, ο οποίος το συνέδεσε με τις παρόμοιες μορφές που βρέθηκαν σε αρχαία δοχεία στην Γερμανία και υποστήριξε ότι το εύρημα αυτό συνέδεε τους Γερμανικούς, Ελληνικούς και Ινδο-Ιρανούς πολιτισμούς. Η Ιαπωνική sayagata περιλαμβάνει αριστερά και δεξιά αγκυλωτούς σταυρούς συνδεδεμένους με γραμμές. Το εντυπωσιακό είναι ότι το σύμβολο αυτό βρέθηκε και σε πληθυσμούς της Αμερικανικής ηπείρου της προκολομβιανής περιόδου. Υποστηρίζεται είτε ότι επινοήθηκε από τους γηγενείς πληθυσμούς είτε ότι μεταφέρθηκε εκεί από «έναν αρχαίο ναυτικό πολιτισμό στην Ευρασία»¹.

          Για την εντυπωσιακή αυτή καθολικότητα του αγκυλωτού σταυρού δόθηκαν διάφορες ερμηνείες. Η πιο κοινή είναι ότι δημιουργήθηκε ανεξάρτητα και τυχαία σε διάφορες κοινωνίες όταν οι άνθρωποι ασχολήθηκαν με την καλαθοπλεκτική, καθώς το μοτίβο δημιουργείται επανειλημμένα κατά το πλέξιμο των καλαθιών. Άλλες θεωρίες εικάζουν σύνδεση των πολιτισμών ή επιστρατεύουν την θεωρία της κοινής συναίσθησης του Κάρλ Γιούνγκ. Ο Κάρλ Σαγκάν στηριζόμενος σ’ ένα αρχαίο Κινέζικο χειρόγραφο, το λεγόμενο «μετάξινο βιβλίο», το οποίο παρουσιάζει σειρά κομητών με διάφορες ουρές τον καθένα, από τους οποίους ενός η ουρά έχει μορφή αγκυλωτού σταυρού, υποστηρίζει ότι στην αρχαιότητα ένας κομήτης μπορεί να είχε πλησιάσει πολύ κοντά στην Γη και οι άνθρωποι είδαν πύρινους πίδακες να ρέουν από το κέντρο του κομήτη στο άκρο του δημιουργώντας την αγκυλοειδή ουρά του. Για την ανάπτυξη του συμβόλου στους Αμερικανικούς πληθυσμούς υποστηρίζεται η θεωρία της καλαθοπλεκτικής, πολλοί όμως υποστηρίζουν και την θεωρία της πολιτιστικής διάχυσης, όπως ήδη αναφέρθηκε.

          Εθεωρείτο σύμβολο ειρήνης, αρμονίας, ισότητας, ισορροπίας, προστασίας, ευημερίας, αποτελεί δε ιερό σύμβολο του Ινδουϊσμού, του Βουδισμού και του Ζαϊνισμού.

Άγαλμα του Βούδα με αγκυλωτό σταυρό στο στήθος.

           (Πηγή εικόνας:www.wikipedia.org)

Στους Έλληνες ίσως είχε και μία άλλη σημασία. Η υπόθεση αυτή αποτελεί μιαν απολύτως προσωπική άποψη. Λαμβανομένου υπ’ όψιν ότι ο ισοσκελής σταυρός στους αρχαίους Έλληνες συμβόλιζε τις τέσσερις δυνάμεις της φύσεως (γη, πυρ, αήρ, ύδωρ) είναι εύλογο να υποθέσει κανείς ότι το συγκεκριμένο σταυρικό σύμβολο με την αγκυλοειδή διαμόρφωση του και την κλίση του είτε προς τα δεξιά είτε προς τα αριστερά συμβόλιζε κι αυτό τις τέσσερις δυνάμεις της φύσεως σε μία αλληλεπίδραση μεταξύ τους δίνοντας μία πιο δυναμική απεικόνιση του κόσμου σε σχέση με τον ισοσκελή σταυρό. Άλλωστε σε κάποιους πληθυσμούς ο αγκυλωτός σταυρός αντιπροσώπευε την διαρκή κίνηση, όπως ένας περιστρεφόμενος ανεμόμυλος ή νερόμυλος. Επαναλαμβάνεται ότι αυτή είναι μια απολύτως προσωπική εκτίμηση. Να προσθέσουμε εδώ ότι ορισμένοι θεωρούν ότι το σύμβολο μπορεί να παραχθεί από την συνένωση τεσσάρων Ελληνικών Γ (Γαμμάδιον).

          Ο αγκυλωτός σταυρός ως μεμονωμένο σύμβολο ευρίσκεται σπανιώτερα. Συνήθως συνυπάρχει με ποικιλία άλλων συμβόλων, όπως μπορεί να διαπιστώσει ο επισκέπτης σε αγγεία τα οποία φιλοξενούνται στο πλουσιώτατο σε εκθέματα Αρχαιολογικό Μουσείο του Ηρακλείου Κρήτης, αλλά και σε αγγεία στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Πάρου, στο οποίο υπάρχουν μερικά σπάνια αρχαιοελληνικά ευρήματα.

(Πηγή εικόνας:aioniaellinikipisti.blogspot.gr )

 (Πηγή εικόνας:www.axortagos.gr )

Επίσης συχνά ευρίσκεται ως ακολουθία αγκυλωτών σταυρών ή στο κέντρο Ελληνικών μαιάνδρων. Μπορντούρες με συνδεδεμένους αγκυλωτούς σταυρούς ήταν ένα συνηθισμένο αρχιτεκτονικό μοτίβο στην Αρχαία Ρώμη. Ο αγκυλωτός σταυρός είναι συχνό μοτίβο σχεδίου στην σύγχρονη αρχιτεκτονική και σε έργα τέχνης στην Ινδία. Στην Κινεζική, Κορεάτικη και Ιαπωνική τέχνη ο αγκυλωτός σταυρός βρίσκεται συχνά ως τμήμα ενός σχεδίου επανάληψης.

Το σύμβολο έχει βρεθεί όπου μπορεί να φαντασθεί κανείς. Σε ενδύματα, σε έργα τέχνης, σε αρχιτεκτονήματα, επαύλεις, οικίες, μωσαϊκά, κοσμήματα, αγγεία, αγκράφες, πολεμικά εξαρτήματα, όπως κράνη.

Αγκυλωτοί σταυροί σε διακοσμητικό σχέδιο στο πέπλο 

μιας κόρης (Μουσείο Ακρόπολης). (Πηγή   εικόνας:www.wikipedia.org)

Περιδέραιο με αγκυλωτούς σταυρούς, πρώτη χιλιετία π.Χ. 

Εθνικό Μουσείο του Ιράν. (Πηγή εικόνας: www.wikipedia.org)

        (Πηγή εικόνας: www.axortagos.gr)

Αρχαίο Ελληνικό κράνος με σβάστικα, 4^ος αιώνας π.Χ. 

από τον Τάραντα της Σικελίας.(Πηγή εικόνας:www.wikipedia.org)

Αγκυλωτός σταυρός σε αγγείο της γεωμετρικής περιόδου, 740 π.Χ. 

κρατική αρχαιολογική συλλογή του Μονάχου. (Πηγή εικόνας:www.wikipedia.org)

Αγκυλωτός σταυρός σε Ρωμαϊκό μωσαϊκό. (Πηγή εικόνας:www.wikipedia.org)

 (Πηγή εικόνας:taneatismikrospilias24.weebly.com )

Άγνωστο πότε ο αγκυλωτός σταυρός υιοθετήθηκε από τους Τέκτονες. Η Τεκτονική Στοά της Θούλης² είχε σαν σύμβολό της τον αγκυλωτό σταυρό με φωτοστέφανο πίσω από ένα σπαθί. Η Εταιρεία αυτή ήταν μία υπερσυντηρητική, ρατσιστική, κυρίως αντισημητική, υπερεθνικιστική μυστική οργάνωση, η οποία ιδρύθηκε προς το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου (τέλος του 1917) στο Μόναχο από τον Ρούντολφ φον Σεμπότεντορφ. Η Εταιρεία εμφανίζονταν ως «ομάδα μελέτης της Γερμανικής αρχαιότητας», στην πραγματικότητα όμως ήταν μια Βαυαρική οργάνωση του Γερμανικού Τάγματος, εσωτερικά οργανωμένη με μασονικά πρότυπα. Τα μέλη της Εταιρείας Άντον Ντρέξλερ και Κάρλ Χάρερ ίδρυσαν το 1919 το Γερμανικό Εργατικό Κόμμα (DAP, το μετέπειτα NSDAP). Τον Σεπτέμβριο του 1919 ο Αδόλφος Χίτλερ πήγε για πρώτη φορά σε συνεδρίαση του μικρού ακόμη κόμματος, στο οποίο προσχώρησε τον Νοέμβριο του ίδιου έτους. Τον Ιούλιο του 1921 έγινε πρόεδρος του NSDAP. Ο Άντον Ντρέξλερ ήταν εκείνος που έπεισε τον Χίτλερ να χρησιμοποιήσει τον αγκυλωτό σταυρό (σβάστικα) ως έμβλημα του κόμματος του. Η συνέχεια είναι γνωστή. Ένα πανάρχαιο σύμβολο της ισότητας, της ειρήνης, της ευημερίας, ιερό για πολλούς λαούς, έγινε το σύμβολο του μίσους, του αίματος, των δακρύων, των γενοκτονιών και όλων εκείνων των φρικαλεοτήτων που διέπραξαν οι Ναζιστικές ορδές. Δυστυχώς αυτή ήταν η κατάληξη αυτού του παγκόσμιου συμβόλου, η ιστορία του οποίου παραμένει σε πολλά σημεία ακόμη αδιευκρίνιστη. Από τα ουράνια βρέθηκε στον Καιάδα της παγκόσμιας περιφρόνησης.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1.    Οι βιβλιογραφικές πηγές οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν για την συγγραφή του παρόντος άρθρου πέρα από αυτήν την διατύπωση δεν κάνουν καμμία αναφορά για το ποιος θα μπορούσε να είναι αυτός ο λαός. Δεν υπάρχουν όμως πολλοί λαοί στην περιοχή, που με το ένα πόδι τους να πατούν στην Ευρώπη και με το άλλο στην Ασία και να έχουν μακραίωνα ναυτική ιστορία. Είναι Ηλίου φαεινώτερον για το ποιος είναι αυτός ο λαός. Μια τέτοια παραδοχή ασφαλώς θα προκαλούσε μεγάλες ανατροπές στα όσα γνωρίζουμε μέχρι σήμερα. Υπάρχουν όμως αποδείξεις; Θα επικαλεστούμε τον Όμηρο. Στην Ομήρου Οδύσσεια περιγράφονται οι θαλάσσιες περιπέτειες του Οδυσσέα, στο πρόσωπο του οποίου συμπυκνώνονται όλοι εκείνοι οι τολμηροί θαλασσοπόροι, οι οποίοι διέσχισαν θάλασσες και ωκεανούς για να εξερευνήσουν και να μάθουν, να ικανοποιήσουν το ανήσυχο στοιχείο αυτού του λαού. Και ασφαλώς ένας Οδυσσέας δεν θα μπορούσε να χαθεί σε μία θάλασσα σαν το Αιγαίο που την γνώριζε καλύτερα και από την μπανιέρα του σπιτιού του.Κάθε μέρα δεκάδες εμπορικά πλοία από όλα τα σημεία της ηπειρωτικής και της νησιωτικής Ελλάδος διέσχιζαν το Αιγαίο μεταφέροντας τα εμπορεύματα τους στις αποικίες του Εύξεινου Πόντου και της Μαύρης Θάλασσας. Επί πλέον ο πολυετής πόλεμος κατά της Τροίας απαιτούσε συνεχή θαλάσσιο ανεφοδιασμό του εκεί εκστρατευτικού σώματος, άρα καλή γνώση των θαλασσίων οδών. Αλλά ούτε και στην Μεσόγειο θα μπορούσε να είχε χαθεί αφού στις ακτές της είχαν ιδρυθεί μία σειρά από αποικίες και επομένως η θαλάσσια αυτή περιοχή τους ήταν καλά γνωστή. Συνεπώς οι Οδυσσείς περιπλανήθηκαν σε θάλασσες πέρα από το σημερινό Γιβραλτάρ. Θα είχε όντως ενδιαφέρον εάν αποδεικνύονταν κάποια μέρα κάτι τέτοιο.

2.    Η Θούλη είναι ένα νησί το οποίο αναφέρει ο αρχαίος Έλληνας εξερευνητής Πυθέας τον 4^ο αιώνα π.Χ. Το 325 π.Χ. ταξίδεψε από την νότια Ισπανία στην Μεγάλη Βρετανία. Σύμφωνα με τα γραπτά του, από τα οποία διασώζονται αποσπάσματα μόνον, η Θούλη βρίσκεται στον ακραίο βορρά, έξι ημέρες βόρεια της Βρετανίας. Πιθανόν να πρόκειται για την Ισλανδία, την Νορβηγία, τις νήσους Φερόες ή τις νήσους Σέτλαντ. Το όνομα της Θούλης συμβολίζει από την αρχαιότητα την πιο βόρεια άκρη του κόσμου. Για τους Γερμανούς εθνικοσοσιαλιστές η Θούλη ήταν τόπος προέλευσης της άριας φυλής.

(Πηγή εικόνας:www.wikipedia.org)

(Πηγή εικόνας: www.iranon.gr)

ΠΗΓΕΣ-ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1)  www.wikipedia.org

2) Lara Nagy, Jane Vadnal. “Glossary Medieval Art and Architecture”, “Greek Key or meander”.          University of Pittsburg, 1997-98.

3) Steven Heller, Jeff Roth. The Swastika, Symbol Beyond Redemption? Allworth Press, 2000.

      4) Dennis J Aigner. The Swastika Symbol in Navajo Textiles. (2009)

      5) Thomas Wilson. The Swastika: The Earliest Known Symbol, and Its Migrations.

      6) Erwin W Lutzer, Ravi Zacharias. Hitler's Cross SAMPLER: How the Cross was 

         Used to Promote the Nazi Agenda. (2012)

      7) Robert R Weger. The Swastika: A History. (1991)

     8) Ray Hunt. Swastika: The Ancient Mark of God...